تفاوت «پرس» (جراید) و «میدیا» (رسانه ها)
شادیار عمرانی روشن
سوم مه، روز جهانی آزادی رسانه های خبری بود، اما این روز به اشتباه از سوی رسانه های فارسی زبان روز جهانی مطبوعات که دلالت بر چاپی بودن رسانه ها دارد نامیده شده است، در رد این غلط رایج، شاید این توضیح ضروری باشد.
این باور همگانی وجود دارد که آنکه دست به قلم می برد ، اهل کتابت است و آنکه اهل کتابت است بر اصول نگارش تسلط دارد. چنانچه اهل قلم در بکارگیری واژه و یا اصطلاحی خلاقیتی دور از ذهن داشته باشد، این بدعت در باور عمومی پذیرفته و پس از گذشت زمانی متداول گردیده ، خود تبدیل به مرجعی می شود. حال آنکه این بدعت بعضا در اثر اشتباهی سهوی شکل گرفته و یا محصول ناآگاهی و عدم تسلط نویسنده بوده است.
از آنجمله می توان به کاربرد غلط «روزنامه/مجله زرد» به جای «تبلوید» برای اتلاق به مجلات و روزنامه های مصور با مطالب عامه پسند و با محتوایی بی پشتوانه، اشاره کرد. و نیز در این زمره است کاربرد غلط «رسانه های گروهی» به جای «جراید خبری/مطبوعات» در ترجمه ی «پرس» ؛ که متاسفانه این روزها به کرات توسط اهل قلم و اصحاب رسانه به کار می رود.
چنانچه واژه ی پرس را از ریشه ی لاتین آن معنا کنیم، تعاریفی که در فرهنگهای امریکایی از این واژه می یابیم قابل قبول نخواهد بود؛ و اگر ریشه ی آن را از انگلیسی میانه بیابیم می توانیم آنگاه بر اساس تعاریف امریکایی معنی «پرس» را از حصر آن در حیطه ی «روزنامه» به «مطبوعات و رسانه های خبری» تسری دهیم.
در تعریف «پرس» تنوع بسیاری در فرهنگهای مرجع وجود دارد. لغتنامه ی مریام وبستر با تعریف مفصلی از این واژه «عمل جمع آوری و چاپ و یا پخش اخبار» را در حیطه ی محدودی از «روزنامه ها، نشریات (گاهنامه ها) ، و برخی از رادیوها و تلویزیونهای خبری «پرس» می خواند. در واقع در این تعریف بر «خبری» بودن رسانه تاکید دارد[1]. تعریفی مشابه در دیگر فرهنگنامه ی آمریکایی، امریکن هریتیج، یافت می شود.[2] حال آنکه در تعاریف بریتانیایی از این واژه ، «پرس» به خبرنگاران روزنامه ها ، به طور عام [3] اتلاق می شود. در فرهنگ علوم مطبوعات و ارتباطات،مألف ( ع.ع. مهاجری) در ترجمه و توضیح «پرس» و اصطلاحات منشعب از آن هیچ کجا محدوده ی معنایی این کلمه را از «مطبوعات» [ از واژه ی طبع به معنای چاپ] و روزنامه و یا نشریه خبری فراتر نبرده است.[4]
ریشه ی این واژه، «پرس» به «presse» در زبان انگلیسی میانه و پیشتر از آن از » presser» در فرانسه ی کهن که خود ریشه در واژه ی لاتین «pressare» [5] به معنای تحت فشار قرار دادن بر می گردد و بنا بر باوری جمعی به سبب آنکه در طبع جراید عمل فشار و پرس برای چاپ صورت می گیرد و اولیه ترین نوع خبرنگاری و پخش و نشر آن از طریق چاپ روزنامه بوده است، این واژه برای رسانه های مطبعه خبری به کار رفته است.
این نکته شایان ذکر است که زبان انگلیسی بر خلاف زبان فارسی ، زبانی ادراکی یا conceptual نیست؛ بلکه در زمره ی زبانهای موقعیتی/مفهومی یا contextual قرار می گیرد. بدان معنا که هر واژه می تواند در هر متن و موقعیتی خاص معانی کاملا متفاوتی داشته باشد. از این رو گهگاه دانستن ریشه ی کلمه به خصوص اگر از زبان نورس و یا داچ (و نه یونانی یا لاتین) وارد زبان انگلیسی (به خصوص انگلیسی کهن یا میانه) شده باشد، نمی تواند لزوما ما را به حدس معنای کاربردی آن واژه نزدیک سازد. لذا، چنانچه واژه ی پرس را از ریشه ی لاتین آن معنا کنیم، تعاریفی که در فرهنگهای امریکایی از این واژه می یابیم قابل قبول نخواهد بود؛ و اگر ریشه ی آن را از انگلیسی میانه بیابیم می توانیم آنگاه بر اساس تعاریف امریکایی معنی «پرس» را از حصر آن در حیطه ی «روزنامه» به «مطبوعات و رسانه های خبری» تسری دهیم.
و اما کلمه ی «میدیم [میدیا (جمع)] که در فارسی «وسایل ارتباط جمعی/ رسانه های گروهی» [6] ترجمه شده است حیطه ی کلی تر و جامعتری را در بر می گیرد. در غالب فرهنگها «میدیا» ( که به صورت اسم جمع به کار می رود و البته به صورت مفرد آن یعنی میدیم هم به همان معناست)، به وسایل و یا راههای ارتباطی ای گفته می شود که از آن طرق مفاهیم هنری به مخاطب رسانده می شود که شامل تلویزیون، رادیو، روزنامه، مجله، کتاب، تصاویر متحرک، و مطبوعات است. [7][8][9][10][11]
ریشه ی این واژه از «medius» در لاتین و فرانسه به معنای «میان / رابط» [12] در بین برخی از زبان شناسان مورد بحث است. گروهی آن را برگرفته از واژه ی یونانی «mediaou» با همان معنای لاتین و گروهی دیگر آنرا از واژه ی «مدیا» در زبان اوستایی می دانند؛ که در هیچ یک از واژه نامه های معتبر به وضوح و وثوق به این دو ریشه اشاره نشده است.
بنا بر تعاریف ذکر شده ، کاربرد این دو واژه ی «پرس» و «میدیا» در زبان تخصصی «ارتباطات» کاملا متفاوت است. در واقع «پرس» یا همان جراید [مطبوعات] خبری زیر مجموعه ی «میدیا» یا رسانه ها [جمعی] قرار می گیرد. با نظر به اینکه در فرهنگ ارتباطات بین الملل [13] و نیز واژه نامه ی مریام وبستر[14] و همچنین امریکن هریتیج [15] «میدیا» (رسانه ها) هم معنی با «مس میدیا» (رسانه های جمعی) آمده است ، می توان بازه ی بازتری برای این واژه متصور شد. بازه ای که مطبوعات خبری (پرس) را نیز در بر می گیرد. کیرتی بی [16] و دکتر تیم بری [17] هر دو در پاسخ به سوالات سایبری در نوع استفاده از این دو واژه همین تعاریف را صحه می نهند.
شایسته است که اهالی قلم و کتابت و رسانه، در بدعت گذاریها هوشیارتر بوده و بر اثر ناآگاهی از به کار گیری نادرست واژگان کلیدی و تخصصی حرفه ی خود بپرهیزند. فراموش نکنیم که قدرت قلم در ثبت و در نتیجه در سندیت بخشیدن به ادعاهای شفاهی غیر قابل رجوع است و این توانش کتبی که می تواند به عنوان مأخذ و مرجع به حساب آید باید بی نقص و قابل اعتماد و وثوق باشد.
شادیار عمرانی روشن
18 اردیبهشت 1390
منابع
[1] Merriam Webster’s New Collegiate Dictionary, P.911
[2] American Heritage Dictionary, p. 655
[3]Oxford Lexicon Dictionary, G203
[4]فرهنگ علوم مطبوعات و ارتباطات، مهاجری ع.ع. ، ص652-654 ، انتشارات مژده
[5] Oxford Dictionary of Etymology, p. 368
[6] فرهنگ نشر نو، جعفری محمدرضا، ص739
[7] Merriam Webster’s New Collegiate Dictionary, p. 714-707
[8] American Heritage Dictionary, p.519
[9] Oxford Lexicon Dictionary, p.358 G208
[10] The International Relations Dictionary, p.80-81
[11] فرهنگ علوم مطبوعات و ارتباطات، مهاجری ع.ع. ، ص505، انتشارات مژده
[12] Oxford Dictionary of Etymology, p. 287
[13] as in [11]
[14] as in [7]
[15] as in [8]
[16] http://in.answers.yahoo.com/question/index?qid=20080121032912AAs7seD
[17] http://english.stackexchange.com/questions/5403/whats-the-difference-between-media-and-press
دوست داشتن در حال بارگذاری...
اعضای گروه جایزه ساندیس زرشک پس از یک هفته بحث و بررسی، سایت بی بی سی فارسی، مسعود بهنود و سایت روز، بسیج سپاه پاسداران ، افشین برای کلیپ دختر شیرازی و سایت صدای آمریکا را به عنوان پنج کاندیدای هفته هفتم برای برگزیده شدن به عنوان بدترین تولید رسانه یای هفته در انتخابات عمومی اعلام کردند.
1- 
جایزه ساندیس زرشک | Zereshk Sundis Awards 